Σε ποιο βαθμό μπορούν οι γονείς να αναπτύξουν αυτάρκεια και ανεξαρτησία στην αξιολόγηση και θεραπεία των παιδιών τους; Είναι επικίνδυνο να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες οι γονείς σε θέματα υγείας; Ποιες είναι οι γενικές κατευθύνσεις που δίνω και ποιες οι μεγαλύτερες παγίδες στις οποίες πέφτουν οι γονείς;

Αυτά τα ερωτήματα τέθηκαν στη συνέντευξη που έδωσα στο «γαλουχώ» και στην πανέξυπνη Εύα Δουκάκη στις 24 Απριλίου του 2019. Την ξαναπήρα σήμερα στα χέρια μου και την διάνθισα και λίγο, αναπτύσσοντας λίγο περισσότερο σε ορισμένες απαντήσεις.

Την αρχική μορφή της συνέντευξης μπορείτε να την βρείτε εδώ.

Ξεκινάμε λοιπόν:

ΕΡ.: Παρατηρώ από τα γραπτά σας και τα βιντεομαθήματα που παρέχετε στους γονείς ότι κύριο μέλημά σας, πέρα από την ενημέρωση καθαυτή, είναι να αποκτήσει ο γονιός αυτοπεποίθηση στον ρόλο του και αληθινή γνώση του δικού του παιδιού, μέσα από την παρατήρηση και εμπιστευόμενος το ένστικτό του. Γιατί έχει για σας ως γιατρό σημασία η ενδυνάμωση αυτή των γονέων;

Η ενδυνάμωση των γονέων είναι ένας από τους κύριους σκοπούς μου και ένα θέμα για το οποίο θα μπορούσα να μιλάω για ώρες!

Σκεφτείτε αν θέλετε το εξής:

Στο κλασικό «πατερναλιστικό» μοντέλο, ο γονέας πάει στον παιδίατρο με το άρρωστο παιδί, ο παιδίατρος ακούει το ιστορικό, εξετάζει εκείνη τη στιγμή το παιδί και δίνει μια διάγνωση και οδηγίες για τη θεραπεία. Αυτό λειτουργεί καλά μεν, αλλά η γνώση παραμένει στον παιδίατρο και μεταφέρεται ελάχιστα στο γονέα.

Υπάρχει υψηλός βαθμός εξάρτησης από τον γιατρό – τί γίνεται λοιπόν στο ταξίδι, μετά τη μετακόμιση της οικογένειας σε άλλο μέρος, σε απουσία/διακοπές/συνέδριο/ασθένεια/θάνατο του γιατρού;

Ο γιατρός εκ των πραγμάτων ΔΕΝ είναι πάντα εκεί, το αντίθετο μάλιστα. Οι γονείς όμως, ναι – είναι τα άτομα με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το παιδί τους, το γνωρίζουν καλύτερα από τον οποιονδήποτε άλλον και το ζουν, το παρατηρούν και το φροντίζουν συνέχεια.

Πιο ιδανικό είναι, κατά τη γνώμη μου, να ενθαρρύνουμε από την αρχή την αυτόνομη παρατήρηση και δράση των γονέων. Στενοχωριέμαι όταν ένας γονέας κάνει την αντανακλαστική σκέψη «Το παιδί έχει πυρετό/βήχα!! Πάρε την παιδίατρο να μας πει τι να κάνουμε!».

Ενθαρρύνουμε ενεργά τους γονείς να παρατηρούν πολύ καλά το παιδί τους για αρκετές ώρες ή μέρες ανάλογα με την ηλικία, και να λαμβάνουν πάντα ορισμένα βασικά μέτρα που σχετίζονται με την ενυδάτωση, την διατροφή, τη χρήση ροφημάτων και αντιπυρετικών, εντριβών, βεντούζων κλπ.

Στο πρώτο παιδί και στις πρώτες φορές εννοείται χρειάζεται περισσότερη καθοδήγηση, αλλά με τον καιρό οι περισσότεροι γονείς γίνονται σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητοι και είναι πλέον γνώστες, ικανοί και ήρεμοι – και αυτό είναι απείρως καλύτερο από το «Πάρε την παιδίατρο να μας πει».

Υπάρχει επίσης η προκατάληψη πως «μόνο» εμείς οι γιατροί μπορούμε να γνωρίζουμε Ιατρική.

Είναι φυσικά αλήθεια ότι αποκτήσαμε μεγάλο όγκο πολύπλοκης γνώσης μέσα από πολυετή φοίτηση και πρακτική εξάσκηση, αυτό ισχύει και δεν μεταδίδεται «έτσι απλά».

Αλλά: ενώ εγώ σαν γιατρός μπορεί να έχω στο πίσω μέρος του μυαλού μου 12 δυνατές διαφορικές διαγνώσεις για το 38.8 που έχει το παιδί σας, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ΔΕΝ χρειάζονται όλες αυτές αλλά μια πιο… δυαδική αντιμετώπιση: είναι ίωση ή όχι ίωση;

Βασικά κριτήρια για να αξιολογήσει κανείς τη σοβαρότητα της κατάστασης είναι οπωσδήποτε εφικτό να μεταδοθούν σε έναν γονέα, που σημειωτέων ξέρει και πολύ καλύτερα το συγκεκριμένο παιδί.

ΕΡ.: Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει ότι η ενημέρωση των γονέων σε θέματα ιατρικά, ενώ δεν είναι γιατροί, και η παρότρυνσή τους να πάρουν πρωτοβουλία σε πολλές περιπτώσεις, ενδεχομένως να οδηγήσει σε παράκαμψη των ειδικών ή καθυστερημένη προσέλευση στον γιατρό, με εν δυνάμει επικίνδυνα για το παιδί αποτελέσματα. Τι πιστεύετε ως προς αυτό;

Διαφωνώ κάθετα με αυτήν την αντιμετώπιση.

Πώς θα μπορούσε να είναι χειρότερα για το παιδί, αν ο γονέας γνωρίζει περισσότερα για την υγεία και την ασθένεια; Η άγνοια είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος, όχι η γνώση. Όταν έχεις άγνοια φοβάσαι μεν περισσότερο και πηγαίνεις πάντα στο γιατρό, αλλά η γνώση του γιατρού παραμένει στο ιατρείο, ο γιατρός κάνει μια επαγγελματική εκτίμηση εκείνης της στιγμής και μετά δεν σε ακολουθεί στο σπίτι για να σε κρατάει από το χέρι. Επαναλαμβάνω: ο γιατρός ΔΕΝ είναι πάντα παρών 24 ώρες στο 24ωρο - κάνει ότι μπορεί, αλλά βλέπει το παιδί μόνο για λίγο και δεν το ξέρει όπως οι γονείς.

Αν λοιπόν γνωρίζεις σαν γονέας π.χ. πώς να ξεχωρίσεις μια βρογχίτιδα από έναν εντυπωσιακό αλλά ακίνδυνο βήχα, θα ξέρεις και πότε πρέπει αληθινά να αναζητήσεις τον ειδικό ακόμα και αργότερα μέσα στην ασθένεια.

Δεν ενθαρρύνω ποτέ να μείνει κανείς στο σπίτι με ένα παιδί που πάει από το κακό στο χειρότερο, δεν ανταποκρίνεται στα μέτρα που εφαρμόζουμε, ή παρουσιάζει πρωτόγνωρα ανησυχητικά συμπτώματα.

Όσο καλύτερα κατανοεί ο γονέας την ασθένεια και με ποια κριτήρια την αξιολογούμε εμείς, τόσο πιο ικανός είναι σε μόνιμη βάση να λειτουργεί σαν ένα – λίγο πιο απλοϊκό – ιατρικό μάτι που είναι σε μόνιμη βάση και στο σπίτι.

Οι γονείς δεν είναι ηλίθιοι και δεν πρέπει να τους αντιμετωπίζουμε σαν να μην μπορούν να μάθουν πέντε βασικά πράγματα, εφόσον το επιθυμούν. Υπάρχουν και γονείς που δεν το επιθυμούν, προτιμούν να έρχονται στο ιατρείο με την κάθε απορία και δεν ξέρουν να υπολογίζουν τη δοσολογία του Depon ακόμα και στο τρίτο παιδί. Και εκείνους τους αγαπάμε, αλλά δεν είναι ο κανόνας.

Οι περισσότεροι γονείς που ξέρω εγώ έχουν τεράστιο κίνητρο, απύθμενη αγάπη για τα παιδιά τους και είναι ευγνώμονες όταν τους δίνεται η ευκαιρία να κατανοήσουν την ασθένεια και την αντιμετώπισή της και να νιώθουν ανεξάρτητοι και δυνατοί σαν γνώστες. Αυτά μου γράφουν και οι απόφοιτοι των μαθημάτων και χαίρομαι όσο κανένας άλλος!

ΕΡ.: Μιλάτε συχνά για τον ρόλο που παίζει η ψυχολογία του παιδιού αλλά και του γονιού, το πώς δηλαδή αντιμετωπίζει εκείνος την ασθένεια του παιδιού του, στην όλη διαδικασία ανάρρωσης. Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο περισσότερο γι’ αυτό;

Ξέρετε, η καλή ψυχολογία και η θετική αντιμετώπιση επηρεάζουν, απλά, τα πάντα.

Το πώς βιώνουμε μια κατάσταση έχει λιγότερο να κάνει με την ίδια την κατάσταση όσο με το πώς την αντιλαμβανόμαστε και αντιμετωπίζουμε εμείς.

Όταν η ασθένεια μας φοβίζει, μας εκνευρίζει και μας κάνει να χάνουμε τα αυγά και τα πασχάλια… γιγαντώνεται το πρόβλημα και μεταδίδουμε την αντιμετώπιση αυτή και στο παιδί μας, που μετά και άρρωστο είναι, και πλέον φοβισμένο, εκνευρισμένο και χαμένο. Συν τοις άλλοις θα νιώθει και ανασφαλές, αφού βιώνει πως κανείς στο σπίτι δεν έχει τον έλεγχο.

Οι επιπτώσεις από όλο αυτό το άγχος είναι πολλαπλές κατ’ αρχήν σε πρακτικό επίπεδο (τσακωνόμαστε, κάνουμε λάθη απανωτά στα φάρμακα και στην παρατήρηση των συμπτωμάτων, ξοδεύουμε ανώφελα χρήματα σε φάρμακα και γιατρούς γιατί δεν έχουμε σχέδιο, ξεχνάμε πράγματα κλπ).

Επίσης έχουμε αρνητική επίδραση και σε ψυχοσωματικό επίπεδο, αφού αποδεδειγμένα η κακή ψυχολογία και το στρες καταστέλλουν το ανοσοποιητικό και ευνοούν μια χειρότερη έκβαση της ίδιας της ασθένειας. Μην ξεχνάτε επίσης, πως οι επιπτώσεις φτάνουν μέχρι και δεκαετίες μετά βλάπτοντας τις επόμενες γενιές: διδάσκοντας στο παιδί μας πως η ασθένεια είναι κάτι το τρομακτικό που δεν κατανοούμε ή ελέγχουμε, εκείνο μεγαλώνοντας θα νιώθει και θα συμπεριφέρεται έτσι και με τα δικά του παιδιά, κ.ο.κ!

Εάν όμως αντιμετωπίζουμε την κάθε ασθένεια με ηρεμία και γνώση φυσικών θεραπειών, πρακτική παρατήρηση, κοινή λογική και… χιούμορ, είναι εύκολο να διατηρήσουμε καλό κλίμα και μια γενική αίσθηση σιγουριάς και να υποστηρίξουμε το παιδί μας ώστε να αναρρώσει χωρίς περιττό φόβο και ανασφάλεια.

ΑΚΟΜΑ και στην περίπτωση της απειλητικής ασθένειας ή του ατυχήματος, εσείς δεν θα θέλατε να είστε η μαμά που θα κοιτάξει την πρόκληση αποφασιστικά και ήρεμα και θα πει το εξής;

«ΟΚ αυτό ήταν, πορτοφόλι, κινητό, πάμε στο αυτοκίνητο, παρακαλώ Μαμά πάρε το νοσοκομείο εν τω μεταξύ τηλέφωνο, σου γράφω ΕΔΩ τον αριθμό και πες τους πως είμαστε καθ’ οδόν με τον Αντώνη που είναι 6 χρονών και έπεσε απ΄ το τραμπολίνο και έσπασε το χέρι του, αιμορραγεί αλλά το έχουμε δέσει γερά με πετσέτες κουζίνας, ναι, δώσε μου και άλλες 2-3 πετσέτες για να μην γεμίσει το αυτοκίνητο με τα αίματα, τέλεια. Να είσαι καλά, ευχαριστώ, θα σε πάρω τηλέφωνο εγώ μόλις ξέρω νεότερα για να σου πω πότε θα είμαστε σπίτι. Αν δεν πιάσεις γραμμή με τη γραμματεία αμέσως, συνέχισε σε παρακαλώ μέχρι να τους βρεις, να ’σαι καλά για τη βοήθειά σου!».

Νομίζω βλέπετε αμέσως πανεύκολα πως έτσι ξέρει το παιδί πως έχω τα πάντα υπό έλεγχο γιατί βλέπει καθαρά τα επόμενα βήματα, εγώ η ίδια απλά θα τυλίξω τριπλά το χέρι και θα πάω από το σπίτι στο νοσοκομείο, και η γιαγιά αντί να πάθει εγκεφαλικό θα φανεί χρήσιμη ώστε να μην μιλάω στο κινητό καθώς οδηγώ.

Αύριο το κάταγμα θα είναι εντάξει, το παιδί υπό παρακολούθηση, η γιαγιά ενημερωμένη, και οι πετσέτες της κουζίνας θα μπουν στο πλυντήριο και δεν θα έχει καταστραφεί το αυτοκίνητο συν τοις άλλοις από τα αίματα του ανοιχτού τραύματος.

Εννοείται πως χρειάζεται χρόνος και διάφορες προσπάθειες, και επίσης επιμέρους αποτυχίες μέχρι που θα φτάσουμε να σκεπτόμαστε και να μιλάμε σαν την παραπάνω μαμά. Αλλά αξίζει η κάθε στιγμή και το ταξίδι που κάνουμε μαζί με το παιδί μας, και όχι μόνο το τελικό αποτέλεσμα.

ΕΡ.: Βλέπουμε επίσης ότι δίνετε μεγάλη έμφαση στη διατροφή των παιδιών, ως μέσο καλής υγείας. Ποιες (γενικές) κατευθύνσεις θα δίνατε σε έναν γονιό σε σχέση με τη διατροφή των παιδιών του;

Αν θέλουμε να απλοποιήσουμε τα πράγματα, δίνουμε μια κύρια κατεύθυνση: προσφέρουμε στο παιδί και σε όλη την οικογένεια κυρίως «αληθινό φαγητό» – που δηλαδή δεν μπήκε στο σπίτι επεξεργασμένο και τυλιγμένο σε πλαστικό, αλλά σαν συστατικά:

Λαχανικά, δημητριακά (αληθινά, όχι κορνφλέικς!), φρούτα, κρέας, ψάρι, ελιές, ξηροί καρποί, αυγά κλπ. Φροντίστε τα «σκουπιδέ» φαγητά να περιορίζονται σε 1 ή το πολύ 2 μέρες την εβδομάδα, και τα παιδιά και τους παππούδες να κατανοούν πως τα είδη περιπτέρου είναι βλαβερά.

ΕΡ.: Ποιες είναι οι «παγίδες» στις οποίες δεν θα θέλατε να βλέπετε τους γονείς να πέφτουν, σε σχέση με την υγεία των παιδιών τους;

Οι κυριότερες παγίδες πέραν της πολυφαρμακίας και της φτωχής διατροφής με αποτέλεσμα την υπερβαρότητα είναι, κατά τη γνώμη μου, η αντίληψη πως τα παιδιά χρειάζονται πολλά χρήματα και πως γίνεται να είναι πάντα ευχαριστημένα. Επίσης πολλοί γονείς τείνουν να παραχαϊδεύουν τα παιδιά τους, να τους εκπληρώνουν όλα τα «θέλω» χωρίς να σκέφτονται τι αντίκτυπο έχει αυτό στο παιδί για το μέλλον του.

Έτσι… γρήγορα αγοράζεται το Nintendo ή το Playstation ή και μια συνδρομή στο Netflix - στο κάτω-κάτω, δεν είναι απλησίαστα για πολλές οικογένειες - χωρίς να σκεφτούμε τι επίδραση θα έχουν αυτά τα πράγματα στην κοινωνικοποίηση ή στην άσκηση του παιδιού μας. Ή, ακόμα πιο απλά: πώς θα είναι η καθημερινότητα μετά την αγορά αυτών των συσκευών ή συστημάτων; Την θέλουμε αυτήν την καθημερινότητα, ή χρειάζεται κάποια όρια; Ή δεν την θέλουμε καθόλου;

Ο λόγος που αποφασίσαμε πρόσφατα να ΜΗΝ αγοράσουμε συνδρομή στο Netflix είναι πως αν το κάναμε, ο λίγος χρόνος που μένει μετά το σχολείο και την προπόνηση των παιδιών μας θα κατέληγε να χρησιμοποιείται για την κατανάλωση σειρών.

Τονίζω πως και εμείς σαν γονείς θα ανοίγαμε το Netflix παραπάνω από όσο θα έπρεπε, ροκανίζοντας τον επίσης λιγοστό ελεύθερο χρόνο μας μπροστά στην οθόνη. Επειδή θέλουμε συνειδητά να περνάμε περισσότερο χρόνο μαζί σαν ζευγάρι δύο δεκαετιών, αποφασίσαμε εναντίον της αγοράς - αν και ήταν σημαντικός πειρασμός!

Σκεφτείτε τι φέρνει την ευτυχία στην οικογένεια, όχι απλά την ευχαρίστηση.

Κάνετε μια βόλτα σε ένα χωριό και βλέπετε ένα τσούρμο παιδιά να παίζουν με ένα κλαδί και να τους συνοδεύει και ένας αδέσποτος σκύλος, και είναι ευτυχισμένα παίζοντας στα χώματα και στους θάμνους – θα μοιραστούν, θα αναπτύξουν ιδέες για το τι θα κάνουν όταν βαρεθούν, θα φιλονικήσουν, θα συμφιλιωθούν, θα τρέξουν και θα γυμναστούν στον καθαρό αέρα.

Και στην πόλη μπορούν τα παιδιά να ζήσουν με ελάχιστη οθόνη παίζοντας μπάσκετ, φτιάχνοντας στο σπίτι κατασκευές ή παζλ ή ζωγραφίζοντας ή τραγουδώντας ή παίζοντας ένα μουσικό όργανο – οι επιλογές είναι άφθονες και απείρως καλύτερες από το τάμπλετ ή το …Survivor.

ΕΡ.: Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς για μια ουσιαστική και επωφελή για όλους σχέση με τον παιδίατρο τους παιδιού τους;

Νομίζω πρέπει να αντιλαμβανόμαστε τον παιδίατρο σαν έναν συνοδό και σύμβουλο που θα μας βοηθήσει να γίνουμε εμείς καλοί και ικανοί γονείς.

Ένας πραγματικά καλός παιδίατρος δεν μας «αναλαμβάνει».

Η έκφραση αυτή εμπεριέχει την ανάθεση της ευθύνης του παιδιού μας σε κάποιον άλλον – εμείς είμαστε σε τελευταία ανάλυση υπεύθυνοι πάντα. Ο παιδίατρος παρακολουθεί το παιδί μας στην ανάπτυξη και στις ασθένειες, μας συνοδεύει, μας συμβουλεύει και μας μορφώνει μεταφέροντάς μας γνώση και ικανότητες.

Ένας καλός παιδίατρος δεν προσβάλλεται ή θυμώνει αν πάμε μια φορά και σε έναν άλλο γιατρό ή θεραπευτή για μια δεύτερη γνώμη: αναγνωρίζει πως εμείς είμαστε (κυριολεκτικά) ΚΥΡΙΟΙ της κατάστασης και καθοδηγούμε το παιδί μας επιστρατεύοντας όσους μας είναι χρήσιμοι και μας βοηθούν να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα για να καλυτερεύσουμε τη ζωή του παιδιού μας.

Έτσι, αν μετακομίσουμε π.χ. σε άλλη πόλη γιατί αλλάξαμε δουλειά ή πήραμε μετάθεση, οι γνώσεις και ικανότητες που μάθαμε από τον πρώτο παιδίατρο δεν θα μας εγκαταλείψουν ποτέ. Θα αναζητήσουμε τον επόμενο καλό παιδίατρο και θα μάθουμε και άλλα πολλά!